محمدعلی کریمیان علی آبادی
مدیرعامل شرکت شیمیایی لاوان

اصولاً پروژه‌های بزرگ که هزینه ساخت آن بیش از ۵۰۰ میلیون تا یک میلیارد دلار می‌باشد در ایران ابرپروژه نامیده می‌شوند. در کشورهای اروپایی پروژه‌هایی که حجم مالی بیش از یک میلیارد دلار به بالا را طلب می کنند پروژه‌های بزرگ و بعضی از پروژه‌ها نیز با سرمایه گذاری بیش از ۵ تا ۱۰ میلیارد دلار را ابرپروژه می‌نامند اما شرایط خاص در ایران به‌گونه‌ای است که پروژه‌های بیش از یکصد میلیون دلار را پروژه‌های بزرگ و حتی ابرپروژه می‌نامند، لذا تامین مالی این پروژه ها به خاطر شرایط خاص حاکمیتی، تحریم های بین المللی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری بسیار دشوار است.
از بانک‌ها که عبور کنیم شرکت‌های سرمایه‌گذار در ایران عموماً وابسته به دولت هستند و مهمترین شرکت های سرمایه گذار در ایران وابسته به صندوق های بازنشستگی و تامین اجتماعی از جمله شستا، صندوق ذخیره فرهنگیان، صندوق بازنشستگی صنعت نفت، صندوق بازنشستگی سازمان نیروهای مسلح و … .
مجموعه های فوق به دلیل تعدد سرمایه‌گذاری امکان سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بزرگ به صورت مشارکتی را ایجاد نموده اند و دولت باید تسهیلاتی ایجاد نماید که این صندوق‌ها بتوانند در بخش سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بزرگ به‌صورت بهتری عمل نمایند.
برای مثال اگر پروژه ای یک میلیارد دلار نیاز به سرمایه‌گذاری داشته باشد و حدود 80 درصد آن نیازی به تامین سرمایه از طریق تسهیلات و … باشد، از نظر ریالی به قیمت روز حدود ۲۵ هزار میلیارد تومان نیاز به تضامین ارائه به بانک دارد که این محدودیت ها باعث می‌شود میزان سرمایه گذاری در طرح ها به شدت کاهش پیدا کند.
اگر دولت بتواند bank guarantee وام‌های خارجی و یا صندوق توسعه ملی و یا بانک ها و … ، برای حداقل صندوق های بازنشستگی وابسته به دولت یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی با عملکرد ثبت را حمایت نماید و نوع تضامین بانکی را از گرفتن تضامین ملی و … تبدیل به تضامین اخذ طرح یا اعتبارسنجی نماید (برای مثال اگر ارزش سرمایه‌های صندوق یک میلیارد دلار می باشد دولت تا سقف یک میلیارد یا حتی تا دوبرابر به بانک‌ها اجازه ارائه اعتبار سرمایه‌گذاری داخلی یا خارجی بدهد.)
در زمان نبود تحریم ها عمده مشکل جابجایی پول به کشور bank guarantee مورد نیاز طرف سرمایه‌گذار خارجی از مجموعه های داخلی بوده که اگر در این مسیر دولت و بانک مرکزی بتواند راهکار ساده تری برای مجموعه‌های مورد اعتماد ایجاد کند، میزان سرمایه‌گذاری به مراتب بیشتر می‌شود.
برای مثال قبول تضامین یا طرح‌های در حال احداث و یا محصول تولیدی و … می‌تواند راهکاری برای جذب سرمایه‌گذار خارجی باشد.
به نظر نگارنده یکی از مهمترین مشکلات اصلی در کشور ما پول زیاد و تولید نقدینگی روزانه نزدیک به ۱۵۰۰ میلیارد تومان در اقتصاد ماست و عدم جذب آن باعث ایجاد بازارهای موازی و تورم افسار گسیخته شده است. اگر دولت فرآیندی را بین بانکها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری و طرح ها و بورس و … برای جذب حداقل ۸۰ درصد این نقدینگی در روز نماید می تواند نزدیک به ۱۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در بخش ریالی در صنعت و یا طرح‌های مورد نیاز جذب کند. بورس ایران و صندوق های سرمایه گذاری باید طوری حمایت دولت از ابرپروژه ها را ببینند که بتوانند برای عرضه اوراق ارزی اقدام عملی نمایند یعنی صندوق ها و بانک ها و بورس به جز ارائه اوراق ریالی بتوانند اوراق ارزی هم داخل و هم خارج از کشور عرضه نمایند.
ابر پروژه های در حال احداث در ایران نزدیک به ۶۰ درصد آن نیاز به تامین مالی ریالی دارند و این مهمترین نقطه جذب نقدینگی و باعث ایجاد اشتغال و تولید ناخالص ملی و در نهایت رشد اقتصاد ملی است. فرایند های سخت تامین مالی در بانکهای داخل کشور نحوه اخذ تضامین و …. باعث شده این پول های فراوان برای دولت مشکلات اساسی ایجاد نماید و تورم افسار گسیخته ای را برای کشور رقم زده است. دولت باید برای جذب نقدینگی ریالی و تسهیل LC داخلی برای ابر پروژه های توسعه ای، بخشی از سود بانکی را به عنوان بسته تشویقی متقبل شود.
امروز مهمترین کمک به نظام اقتصادی ایجاد یک بسته مناسب و فعال که باعث اطمینان همراه با مشوق های سرمایه گذاری در ابر پروژه های کشور مثل پتروشیمی ها، پالایشگاه ها، فولاد ها و … ایجاد نماید که یک مسیر پولی راحت برای جذب نقدینگی تولید شده در پروژه های بدین شکل می باشد.
اگر دولت بتواند بخش عمده ای از نقدینگی را با ایجاد شرکت های واسطه ای سرمایه گذاری دولتی یا نیمه دولتی که طرح ها را تا زمان باز پس گیری اصل پول و سود آن در رهن بگیرد و به صندوق ها و بخش نیمه دولتی و خصوصی وام برای جذب پول برای توسعه ابر پروژه ها بدهد، در این بخش اشتغال مستقیم و غیر مستقیم، تحول عظیمی ایجاد شده و جلوی رشد سرسام آور نقدینگی را گرفته و تورم را کنترل خواهد کرد.
با بهره برداری ابرپروژه های نفت و پتروشیمی و گاز، به شدت تولید ناخالص ملی رشد کرده و ارز حاصل از صادرات باعث تقویت پول ملی شده و در شرایط تحریم، راهکاری اساسی برای عبور از شرایط بد بوجود آمده توسط کشور های خارجی است.